لیبرا، که بعدها به Diem تغییر نام داد، یک ارز دیجیتال با پشتوانه دارایی (Asset-backed cryptocurrency) بود که توسط شرکت فیسبوک (متا) معرفی شد. این پروژه با هدف ایجاد یک ارز دیجیتال جهانی و پایدار (Global and Stable Cryptocurrency)، قصد داشت پرداختهای بینالمللی را تسهیل کند و دسترسی به خدمات مالی را برای میلیاردها نفر که به بانکها دسترسی ندارند، ممکن سازد. ارز دیجیتال لیبرا توسط شبکهای غیرمتمرکز (Decentralized Network) کنترل و مدیریت میشد. بر اساس برنامهریزی، قرار بود در سال جاری میلادی عرضه شود. اما سوال مهمی که برای بسیاری پیش میآید این است که پشتوانه دارایی و شبکهای غیرمتمرکز در این ارز دیجیتال دقیقا به چه مفاهیمی اشاره دارد؟
با وجود اهداف بلندپروازانهاش، لیبرا از زمان آغاز به کار با چالشهای بزرگی از سوی دولتها، نهادهای نظارتی و بانکهای مرکزی مواجه شد. در این مقاله، به بررسی دقیق این رمزارز میپردازیم.
ارز دیجیتال لیبرا (Libra) چیست؟
ارز دیجیتال لیبرا (Libra)، که در اوایل سال ۲۰۱۹ توسط شرکت فیسبوک معرفی شد، یکی از برجستهترین پروژههای رمزارزی بود که هدف آن ایجاد یک “ارز جهانی و زیرساختی مناسب برای میلیاردها نفر” در سراسر جهان بود. این ارز دیجیتال با استفاده از فناوری بلاکچین طراحی شده بود تا نقلوانتقال پول را به سادگی ارسال یک ایمیل برای همه مردم دنیا ممکن سازد. جزئیات کامل این پروژه همراه با وایت پیپر در ژوئن ۲۰۱۹ منتشر شد.
لیبرا قرار بود به عنوان یک ارز پایدار (stablecoin) عمل کند و ارزش آن به داراییهای سنتی مانند دلار و یورو متصل باشد تا از نوسانات شدید قیمتی که در دیگر ارزهای دیجیتال مانند بیتکوین دیده میشود، جلوگیری کند. فیسبوک این پروژه را بر روی پلتفرمهای پرکاربر خود مانند واتساپ، اینستاگرام و فیسبوک با بیش از ۲ میلیارد کاربر معرفی کرد، و انجمنی متشکل از ۲۸ عضو از شرکتهای بزرگ مالی و فناوری برای مدیریت آن ایجاد شد.
با وجود این اهداف بزرگ، لیبرا از همان ابتدا با مخالفتهای گستردهای از سوی دولتها و نهادهای نظارتی در سراسر جهان مواجه شد. نگرانیها شامل تأثیرات احتمالی این ارز بر ثبات اقتصادی جهانی و امکان استفاده از آن برای فعالیتهای غیرقانونی بود. به دلیل این مشکلات، آغاز به کار رسمی لیبرا که قرار بود تا پایان سال ۲۰۱۹ انجام شود، به تأخیر افتاد. فیسبوک همچنان در تلاش برای رفع این نگرانیها از طریق مذاکره با مقامات قانونی بود، اما این پروژه همچنان با چالشهای متعددی دست و پنجه نرم میکرد.
شبکه غیرمتمرکز ارز دیجیتال لیبرا
لیبرا به عنوان یک شبکه غیرمتمرکز، توسط گروهی از نودها اداره میشود. اما عضویت در این شبکه به سادگی در دسترس همه نیست.
برای پیوستن به شبکه لیبرا، دو شرط اساسی وجود دارد:
- سرمایهگذاری 10 میلیون دلاری: هر نود برای ورود به شبکه، باید 10 میلیون دلار سرمایهگذاری کند. این رقم نشان میدهد که عضویت در این شبکه برای همه قابل دسترس نیست و تنها در اختیار افراد و سازمانهای با سرمایه بالا قرار دارد.
- تأیید انجمن لیبرا: علاوه بر سرمایهگذاری، متقاضیان برای عضویت در شبکه لیبرا باید از سوی انجمن لیبرا که متشکل از سرمایهگذاران اولیه است، تأیید شوند.
این محدودیتها نشان میدهند که عضویت در شبکه لیبرا در مراحل اولیه، به شدت کنترل شده و تنها در اختیار گروهی محدود از افراد و سازمانها قرار دارد.
تیم توسعه دهنده لیبرا
وایت پیپر لیبرا، سند راهنمای این ارز دیجیتال، حاصل تلاش جمعی 53 متخصص برجسته در حوزه بلاک چین است. این تیم که از نقاط مختلف جهان گرد هم آمده، شامل دانشجویان ممتاز دانشگاه استنفورد، اساتید علوم کامپیوتر و توسعهدهندگان هوش مصنوعی میشود.
این سند، نه تنها به خاطر تعداد نویسندگان خود، بلکه به خاطر تخصص و تجارب ارزشمند آنها، در تاریخ پروژههای بلاک چینی منحصر به فرد است.
در میان نویسندگان این سند، نام افرادی چون کریستین کاتالینی، بن مورر، جورج دنزیس، فرانسیس گاریلو و رامنیک آرورا به چشم میخورد.
نکته قابل توجه این است که مدیران ارشد فیسبوک، از جمله مارک زاکربرگ و دیوید مارکوس، در جمع نویسندگان این وایت پیپر حضور ندارند. با این وجود، تجربه و تخصص این تیم قدرتمند، به وضوح در سند لیبرا منعکس شده است. این تیم رویاپرداز با اتکا به دانش و مهارت خود، سندی ارائه دادهاند که آیندهای جدید برای ارزهای دیجیتال رقم میزند.
پشتوانه پروژه رمز ارز لیبرا چیست؟
لیبرا، ارز دیجیتال فیسبوک، بر پایه یک سبد متنوع از داراییهای جهانی، شامل ارزهای معتبر و اوراق بهادار کوتاهمدت دولتهای معتبر، ارزش خود را حفظ میکند. اما نکته مهم این است که همه این داراییها، در واقع در مالکیت و کنترل کامل بانکهای مرکزی قرار دارند.
تأمین مالی پروژه لیبرا
لیبرا از دو طریق تامین مالی میشود:
- سرمایهگذاران: اعضای انجمن لیبرا با سرمایهگذاری در این شبکه، توکن لیبرا دریافت میکنند. این توکنها به آنها اجازه میدهد تا برای توسعه و ترویج کاربرد لیبرا در شبکههای خود از آن استفاده کنند.
- کاربران: کاربران میتوانند با پرداخت پول رایج، لیبرا را تهیه کنند. با افزایش تعداد کاربران، تعداد لیبراها نیز بیشتر میشود.
انتخاب معیارهای سختگیرانه برای عضویت در انجمن لیبرا ، هدف خاصی را دنبال میکند. این محدودیتها عملاً اعضا را به شرکتهای بزرگی که بازار مناسبی برای توسعه و بازاریابی لیبرا دارند، محدود میکند. این محدودیتها همچنین نشان میدهد که لیبرا در مراحل اولیه به طور کامل تحت کنترل شرکتهای بزرگ قرار دارد.
بیشتر بخوانید:
نهاد مدیریت دارایی لیبرا
لیبرا، ارز دیجیتال فیسبوک، بر پایه سبدی از داراییهای سنتی، شامل اسکناسهای رایج و اوراق قرضه کوتاهمدت دولتی از کشورهای معتبر جهانی، ارزش خود را حفظ میکند. اما این موضوع، سوالات جدیدی درباره ماهیت ارزش ذاتی لیبرا به وجود میآورد.
از زمان قطع پیوند دلار با طلا در سال ۱۹۷۱، هیچ ارز دولتی واقعاً ارزش ذاتی نداشته است. لیبرا نیز فقط بر پایه اعتماد به داراییهای پشت صحنه خود، ارزش پیدا میکند. یک نهاد مستقل به نام “ذخیره لیبرا” مسئولیت مدیریت و نگهداری داراییهای لیبرا را بر عهده دارد. وظایف این نهاد محدود به مدیریت و کسب سود از این منابع است.
با تغییرات در نقدینگی اقتصاد جهانی، ذخیره لیبرا نیز متناسب با آن تغییر میکند. این تغییر با افزایش یا کاهش مقدار لیبرا در گردش، هماهنگ میشود.
لیبرا برای تبادل با ارزهای رایج، به صرافیهای دیجیتالی اختصاصی نیاز دارد. سیاست کلی ذخیره لیبرا بر کاهش نوسانات قیمت این ارز تمرکز دارد. این نهاد طبق یک برنامه سیاستی که توسط اعضای انجمن لیبرا تصویب شده است، عمل میکند.
“ذخیره لیبرا” در اولویت اول به سرمایهگذاری در داراییهای کمریسک با نقدشوندگی بالا توجه دارد. این نهاد همچنین بر تنوع و پراکندگی جغرافیایی منابع لیبرا تاکید دارد.
سود حاصل از داراییهای لیبرا برای پوشش هزینههای توسعه و نگهداری سیستم، تحقیق و توسعه، کاهش هزینه تراکنشها و در صورت وجود منابع مازاد، به سرمایهگذاران اولیه پرداخت میشود. اما هیچ گونه سودی به کاربران نهایی ارائه نمیشود.
بلاک چین لیبرا
لیبرا بر پایه یک بلاکچین اختصاصی طراحی شده است که قابلیت اجرای قراردادهای هوشمند را دارد. این بلاکچین بر سه ویژگی کلیدی بنا شده است:
- استفاده از زبان برنامهنویسی جدیدی به نام Move برای نگارش قراردادهای هوشمند.
- بهرهگیری از الگوریتم اجماع تحمل خطای بیزانس (BFT).
- استفاده از ساختار داده بلاکچین برای ذخیره و مدیریت اطلاعات.
حریم خصوصی و مقررات در شبکه ارز دیجیتال لیبرا
طبق وایت پیپر لیبرا، بنیانگذاران این پروژه معتقدند که تنها راه برای ایجاد یک سیستم پایدار، ایمن و قابلاعتماد، همکاری نزدیک همه بازیگران مالی و غیرمالی است. این تعامل باید در چارچوب قوانین مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم انجام شود. این مهم بدون ارتباط قوی با نهادهای حکومتی و دولتی قابل تحقق نیست.
همچنین، تمامی کاربران برای استفاده از این سرویس باید فرآیند احراز هویت را طی کنند، که یکی از جنبههای مورد نقد طرفداران حریم خصوصی و افراد حامی اکوسیستم ضد دولتی ارزهای دیجیتال است. آنها معتقدند که لیبرا به عنوان یک رمز ارز حاکمیتی، میتواند حریم خصوصی کاربران را نقض کند و در تضاد با ایدههای اصلی ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز قرار میگیرد.
نحوه عضویت در پروژه لیبرا
بنا بر وایت پیپر منتشرشده پیرامون ارز دیجیتال لیبرا، اعضای اولیه شورای حاکم بر این شبکه (که همان بنیانگذاران پروژه هستند) به عنوان گرههای اولیه شبکه فعالیت خواهند نمود. برای آنکه نهادی بتواند از بدو تاسیس به عضویت شورا درآید، ملزم است حداقل مبلغ ده میلیون دلار را از طریق خرید توکنهای لیبرا به پروژه تزریق نماید.
همزمان با راهاندازی شبکه لیبرا، توکنهای مذکور به عنوان پشتوانه مالی این شبکه در نظر گرفته شده و هر ده میلیون دلار سرمایهگذاری، یک حق رای را برای سرمایهگذار به ارمغان خواهد آورد. با این حال، تعداد کل آرای هر سرمایهگذار با محدودیتی روبرو خواهد بود. همچنین، برای اعمال حق رای، سرمایهگذاران موظفند به عنوان گره تاییدکننده تراکنشها نیز ایفای نقش نمایند.
با گذشت زمان و پیوستن اعضای جدید (افرادی که حداقل میزان سرمایهگذاری مورد نیاز را انجام داده و به عنوان گره تاییدکننده فعالیت میکنند)، شبکه لیبرا با طی مراحل فنی و غیرفنی مشخصی، از یک پلتفرم عمومی تحت نظارت به پلتفرمی عمومی و بدون نظارت تبدیل خواهد شد. از این رو، پروتکل لیبرا در سالهای آغازین فعالیت خود، با محدودیتی در تعداد گرههای تاییدکننده و اعضای شورا مواجه خواهد بود. در واقع، هدف اولیه آن است که در سال پنجم فعالیت شبکه لیبرا، حداقل بیست درصد از قدرت تصمیمگیری در شورا به گرههای جدیدی اختصاص یابد که با خرید و سپردهگذاری توکنهای لیبرا به انجمن پیوستهاند و از جمله سرمایهگذاران اولیه به شمار نمیآیند.
اهداف پروژه لیبرا
بسیاری از افراد در کشورهای مختلف حتی به ابتداییترین خدمات مالی نیز دسترسی ندارند و حدود نیمی از جمعیت بزرگسال جهان فاقد حساب بانکی هستند. این مشکل در کشورهای در حال توسعه شدت بیشتری دارد و زنان نسبت به مردان از دسترسی کمتری به خدمات مالی بهرهمندند.
شرکت فیسبوک اعلام کرده است که حدود یک میلیارد و هفتصد میلیون نفر از مردم جهان به خدمات بانکی دسترسی ندارند، و از جمله اهداف بنیادین عرضه ارز دیجیتال لیبرا، کمک به این افراد است. این پروژه به دنبال آن است که یک بومسازگان مالی نوین ایجاد نماید که قابلیت اتصال میلیاردها انسان در سراسر جهان را داشته باشد.
با اینکه لیبرا تمرکز اصلی خود را بر تسهیل انتقال وجه قرار داده، شرکتهای عضو انجمن لیبرا قصد دارند دامنه خدمات خود را گسترش داده و از طریق ارز دیجیتال لیبرا، امکاناتی همچون پرداخت قبوض و خرید کالاهای روزمره مانند قهوه و غذا را نیز برای مشتریان فراهم آورند.
کیف پول رسمی لیبرا چیست؟
شرکت کالیبرا، یکی از زیرمجموعههای فیسبوک و عضو انجمن مستقل لیبرا، با هدف توسعه طیف گستردهای از خدمات و محصولات مالی در بستر شبکه ارز دیجیتال لیبرا تاسیس شده است. اولین گام این شرکت، عرضه یک کیف پول دیجیتال اختصاصی برای نگهداری و انتقال ارز دیجیتال لیبرا خواهد بود. این کیف پول کاربرپسند، علاوه بر امکانات ذخیره و انتقال، به کاربران اجازه میدهد تا از طریق پلتفرمهای محبوب فیسبوک مانند واتساپ و وبسایت اصلی فیسبوک نیز به داراییهای دیجیتال خود دسترسی داشته باشند. این اقدام، گامی مهم در جهت یکپارچهسازی خدمات مالی در اکوسیستم فیسبوک محسوب میشود.
شباهت ها و تفاوت های لیبرا با دیگر رمز ارزها
تیم توسعهدهندگان لیبرا با بهرهگیری از بهترین ویژگیهای بلاکچینهای موجود، در پی ساخت یک بستر بلاکچینی منعطف و کارآمد هستند. از اصول کلیدی لیبرا، محافظت از حریم خصوصی کاربران است. در این شبکه، هویت کاربران به صورت متمرکز ذخیره نمیشود و به جای آن، از جفت کلیدهای عمومی و خصوصی استفاده میگردد. این ویژگی به کاربران امکان میدهد تا چندین حساب مستقل ایجاد کرده و بدون نگرانی از ردیابی، به فعالیت در شبکه بپردازند.
مکانیزم اولیه اجماع لیبرا مبتنی بر یک سیستم رأیگیری توزیعشده است که در آن، گروهی از سازمانهای معتمد وظیفه تأیید تراکنشها را بر عهده دارند. این مدل، به خصوص در مراحل اولیه شبکه، نقش اساسی در تأمین ثبات و امنیت ایفا میکند. با گذشت زمان، این سیستم به سوی مدلی بازتر و بر پایه اجماع اثبات سهام (PoS) حرکت خواهد کرد.
در وایت پیپر لیبرا، روشهای متعددی برای تعامل کاربران با شبکه پیشبینی شده است. کاربران میتوانند با راهاندازی یک نود شخصی، به طور مستقیم به شبکه متصل شده و حتی قراردادهای هوشمند دلخواه خود را اجرا کنند. مشابه اتریوم، هر گونه فعالیت در شبکه لیبرا نیازمند پرداخت کارمزد است، که این کارمزد به عنوان انگیزهای برای اعتبارسنجان شبکه و حفظ امنیت و پایداری آن عمل میکند.
یکی از تفاوتهای برجسته لیبرا با اتریوم، محدودیت تعداد کاربران اولیه و تعریف دقیقتر قراردادهای هوشمند است. قراردادهای هوشمند در لیبرا به صورت ماژولار طراحی شدهاند، به گونهای که میتوانند در پروژههای مختلف به کار گرفته شوند.
از دیگر شباهتهای لیبرا با اتریوم، تعهد هر دو پروژه به انتقال به مدل اجماع اثبات سهام (PoS) است. اما لیبرا رویکردی متفاوت دارد و به کاربران اجازه میدهد بر اساس میزان داراییهای خود در شبکه مشارکت کنند.
یکی دیگر از ویژگیهای لیبرا که آن را با پروژههایی همچون بایننس همراستا میسازد، مکانیزم سوزاندن توکنها است. این فرآیند، با کاهش عرضه کل توکنها، به افزایش ارزش آنها کمک کرده و در نهایت، به ایجاد یک اقتصاد پایدار و سالم در شبکه لیبرا منجر خواهد شد.
تأثیر لیبرا بر بازارهای مالی گوناگون
لیبرا با هدف ارائه بستری بلاکچینی منعطف و کارآمد، از بهترین قابلیتهای بلاکچینهای موجود الهام گرفته است. حفظ حریم خصوصی کاربران، از اصول اساسی لیبرا است. این شبکه از جفت کلیدهای عمومی و خصوصی استفاده میکند و از ثبت متمرکز هویت کاربران پرهیز میکند. کاربران میتوانند حسابهای مستقل متعدد ایجاد کنند و بدون نگرانی از ردیابی فعالیتهایشان، در شبکه لیبرا فعالیت کنند.
در مراحل اولیه، امنیت و پایداری شبکه لیبرا توسط مکانیزمی مبتنی بر رأیگیری توزیعشده تأمین میشود. در این مکانیزم، گروهی از سازمانهای معتبر وظیفه تأیید تراکنشها را بر عهده دارند. با گذشت زمان، این مکانیزم به سمت یک مدل بازتر و مبتنی بر اجماع اثبات سهام (PoS) تغییر خواهد کرد.
کاربران میتوانند با ایجاد نودهای شخصی، بهطور مستقیم با شبکه لیبرا ارتباط برقرار کنند. مشابه با اتریوم، اجرای هرگونه فعالیت در شبکه لیبرا نیازمند پرداخت کارمزد است که این کارمزد به عنوان پاداش برای اعتبارسنجان عمل میکند و به حفظ امنیت و پایداری شبکه کمک میکند.
لیبرا با اتریوم در برخی موارد تفاوتهایی دارد. به عنوان مثال، تعداد کاربران اولیه در لیبرا محدود است و قراردادهای هوشمند در لیبرا به صورت ماژولار طراحی شدهاند تا در پروژههای گوناگون قابل استفاده باشند.
لیبرا نیز مانند اتریوم، به سمت مدل اجماع اثبات سهام حرکت خواهد کرد. اما لیبرا به کاربران اجازه میدهد که بر اساس میزان دارایی خود در شبکه مشارکت داشته باشند.
مکانیزم سوزاندن توکنها، یکی دیگر از ویژگیهای لیبرا است که آن را به پروژههایی مانند بایننس شبیه میکند. این مکانیزم با کاهش تعداد توکنها در گردش، به افزایش ارزش آنها و پایداری اقتصادی شبکه لیبرا کمک میکند.
نگرانی دولتها نسبت به لیبرا
لیبرا، با هدف آغاز فعالیت رسمی خود در انتهای سال ۲۰۱۹ یا ابتدای سال ۲۰۲۰، با موجی از نگرانیها از سوی قانونگذاران سراسر جهان، به ویژه در ایالات متحده و اتحادیه اروپا، مواجه شد. ترس از بیثباتی نظام مالی جهان و موانع قانونگذاری، باعث شد تا غولهای فناوری مانند پیپل، مستر کارت، ویزا کارت و ایبی، از انجمن لیبرا خارج شوند.
وزیر خزانهداری آمریکا و وزرای اقتصاد فرانسه و آلمان، به طور رسمی اعلام کردند که تا زمان شفافسازی کامل فعالیتهای لیبرا، اجازه فعالیت به این پروژه داده نخواهد شد. مارک زاکربرگ، مدیرعامل فیسبوک، نیز در برابر نمایندگان کنگره آمریکا حاضر شده و به نگرانیهای مطرحشده در مورد لیبرا پاسخ داد.
با این حال، فیسبوک همچنان در تلاش برای جلب اعتماد قانونگذاران است و مذاکرات خود را با آنها ادامه میدهد. قانونگذاران تأکید دارند که فقط در صورتی به لیبرا اجازه فعالیت خواهند داد که خیال آنها بابت عدم پولشویی، عدم تضعیف ارزهای دولتی و عدم تأمین مالی برای تروریسم راحت شود. لیبرا نیز اعلام کرده که بلافاصله پس از کسب مجوز از مقامات مربوطه، پروژه را اجرایی خواهد کرد.
پروژه آپ لیبرا (UpLibra) چیست؟
با وجود اینکه لیبرا توانسته توجهات زیادی را به خود جلب کند، هنوز تاریخ رسمی راهاندازی و چارچوب قانونی مشخصی برای آن اعلام نشده است. در این فضای نامشخص، کلاهبرداریای تحت عنوان “آپ لیبرا” (UpLibra) با سوءاستفاده از نام رمزارز فیسبوک، در حال فعالیت است. این کلاهبرداری ادعا میکند که در حال اجرای ایردراپ لیبرا است، در حالی که هنوز هیچ رمزارزی به این منظور ایجاد نشده است.
آپ لیبرا با وعده اعطای یک میلیون لیبرا به کاربران، آنها را تشویق به انجام وظایف مختلف میکند و مدعی است که به ازای هر وظیفه، حداکثر سه لیبرا به آنها پاداش داده خواهد شد. اما این ادعا واضحاً نشانهای از یک فریبکاری یا سایت فیشینگ است. فیسبوک تاکنون هیچ مجوزی برای ایردراپ لیبرا به هیچ شخص یا پلتفرمی نداده و هیچ رمزارزی نیز برای توزیع وجود ندارد.
این پلتفرم همچنین وعده ایجاد یک سیستم مبادلات فرا بورس (OTC) برای لیبرا را داده است، به گونهای که کاربران بتوانند از آن برای مبادلات خود استفاده کنند. آپ لیبرا ادعا میکند که کاربران قادر خواهند بود از هر دستگاهی برای انجام مبادلات لیبرا بهرهمند شوند.
سخن پایانی
با وجود انتقادهای فراوان، لیبرا از نظر کسبوکار شانس بالایی برای موفقیت دارد و مدل آن میتواند میان کاربران گسترش یابد. اگرچه لیبرا رقیب مستقیم بیتکوین و دیگر رمزارزهای غیرمتمرکز نیست، اما رقابت جدی با ریپل و اتریوم خواهد داشت.